Nieuwe Tijden beleefde haar eerste evenement in Geel. De Werft werd er herschapen in een marktplein van allerhande info- en beleefstandjes, met een Repair Café en een filmzaal bovenop. Dé publiekstrekker was zeker het gesprek dat Tine Hens voerde met auteur Jeroen Olyslaegers en journalist Karl van den Broeck.
Olyslaegers beleefde zijn wake-up call op 7 oktober 2012, toen hij op de wereldverzetsdag tegen armoede toevallig en voor het eerst stadsgenoten hoorde getuigen over hun dagelijks leven in Antwerpen. Samen met zijn vrouw besloot hij soepbedelingsacties te organiseren. Hij vindt dat we geplaagd worden met een bewustzijnsprobleem: we zien de problemen niet of we willen ze niet zien. ‘Het probleem is echter zo fundamenteel dat het de hele samenleving in vraag stelt. Dé vraag is dan onvermijdelijk: moeten we heel het systeem veranderen? Maar dat roept heel wat weerstand op.’
Boek als empathiemachine
Jeroen Olyslaegers: “Die machteloosheid probeer ik als auteur aan te grijpen om te laten zien dat er hoop is, dat er alternatieven zijn.”
‘Mensen voelen zich machteloos,’ stelt Jeroen Olyslaegers, ‘en iedere auteur is een soort bewustzijnsrevolutionair. Literatuur is een grote empathiemachine: als je leest, kan je je verplaatsen in andere mensen. Die machteloosheid probeer ik als auteur aan te grijpen om te laten zien dat er hoop is, dat er alternatieven zijn: die moet je als auteur visualiseren. Ongeduld kunnen we daarbij niet gebruiken, dat leidt enkel maar tot verbittering en cynisme. Dat hebben we niet nodig. Er is een positieve kracht nodig, en op dat terrein ben ik actief.’
Commons maken immuun
Karl van den Broeck bezong de lof over Apache, het journalistieke project waarvan hij hoofdredacteur is. ‘Ik ben fier op het feit dat er twee parlementaire onderzoekscommissies werden opgericht op basis van artikels die we met Apache eerst brachten. De kracht van ons medium is onlosmakelijk verbonden met de ontwikkelingen van het internet. En met de commons: de relatie met onze lezers is rechtstreeks en duidelijk. Soms geven we ook artikels gratis weg. De akte van iets te kunnen geven maakt je immuun, zowel van de overheid als van de markt. Als je je door commerciële activiteiten of marketing laat leiden, wordt je al snel overgeleverd aan de macht. Dat verwijt ik de BBL’s van deze wereld: ik vraag me af waarom Wouter Deprez moet optornen tegen Essers, terwijl dat net de taak van de milieubeweging zou moeten zijn.’
De kracht van de deeleconomie
Jeroen Olyslaegers: ‘De debatten over de deeleconomie worden verknoeid door de discussie over Uber- en Airbnb-initiatieven. Deel-projecten zijn net basisdemocratische projecten, die momenteel genieten van een gunstige wind. We zitten in een golf waarbinnen we ons beginnen te emanciperen ten opzichte van structuren die ons teleurstellen. Neem nu de intercommuncales: we steken als burger constant geld in die structuren, we laten toe dat mensen ons daarin representeren en daar heel wat geld bijverdienen. Terwijl net de materies die ze moeten behartigen de samenleving toebehoren: water, elektriciteit, … Ik hoop dat het bewustzijn zich verruimt en dat mensen zich beginnen afvragen: ‘is dat eigenlijk niet allemaal van ons?’ Of neem de investeringen die voorzien zijn voor de legerjets, terwijl het openbaar vervoer kraakt en piept: De Lijn en de stad Antwerpen hebben niet door dat ze de opstand preken.’
Karl van den Broeck: “De politiek moet haar macht terugclaimen.”
Karl van den Broeck duidt op de kracht van de (lokale) politiek: ‘In Turnhout groeide in de schoot van burgerbeweging de Koep ook Campina Energie. De stad Turnhout keurde een reglement goed waardoor windkrachtfirma’s een deel van hun opbrengst ook moest terugvloeien naar burgers. Zo zou de overheid ook regels kunnen opleggen aan disrupterende bedrijven als Uber of Google. De politiek moet haar macht terugclaimen.’
Bewustzijnsrevolutie
Olyslaegers: ‘De deeleconomie onttrekt zich aan partijpolitiek: het gaat om de samenleving samen terug uit te vinden. Dat is niet links of rechts, ten gronde gaat het ons allemaal aan.’
Tine Hens polste nog even naar de uitdagingen voor burgerinitiatieven. Karl van den Broeck: ‘Een dam opwerpen tegen het cynisme, en netwerken maken. Dat kan je als je win-wins kan laten zien. Een stad is niet gebouwd om elk gezin vier wagens voor hun huis te laten parkeren. Ik maak deel uit van een autodeelgroep en daar ervaar ik de voordelen van.’ Voor Jeroen Olyslaegers ligt de uitdaging in het verbinden van burgers: ‘Dan wordt je een machtsfactor. We moeten die gemeenschappelijke dingen en ideeën verbinden, en daarmee de politiek besmetten. Als je je baseert op de dagelijkse nieuwsberichten, lijkt er niets aan de hand. Nochtans is de bewustzijnsrevolutie vandaag en hier bezig.’
