Al een decennium lang brengt Avansa Kempen mensen die ecologische transitie belangrijk vinden samen. Ze ontmoeten elkaar, doen inspiratie op en delen ervaringen over hun pionierswerk tijdens TransLab K. De afgelopen tien jaar maakten ze onze regio duurzamer, creatiever en sterker. Die verjaardag verdiende een feest op 13 juli in Olen, met een terugblik, workshops en vooral veel goesting in wat nog komt.
De key-note van Katrien Loots en Mieke Heymans gaat terug naar 23 maart 2015 wanneer het toenmalige Vormingplus Kempen het startschot geeft voor Transitielaboratorium Kempen, kortweg TransLab K. Ook toen al kende de 21ste eeuw heel wat ecologische uitdagingen, waarbij burgers zelf op zoek gingen naar creatieve oplossingen. Hier en daar bestonden al CSA-tuinen, er werden auto’s gedeeld, er waren al alternatieve munten.
Maar die initiatieven stonden vooral op zichzelf. Dus vroeg Avansa Kempen zich af: wat als we die mensen samenbrengen? TransLab K was geboren. Naar aanleiding van de tiende verjaardag ging Avansa Kempen praten met enkele Kempenaars die zelf dagelijks de ecologische verandering in de praktijk brengen. Zij zien 4 ingrediënten die cruciaal zijn voor een geslaagde transitie: experimenteren en pionieren, netwerken, de kracht van verbeelding en lokaal, op het veld.
Experimenteren en pionieren
Wie grenzen durft verleggen, wordt al eens raar bekeken, maar heeft achteraf wel vaak het gelijk aan zijn kant. Mettertijd worden de experimenten overgenomen door bedrijven, overheden en zelfs de volledige maatschappij.
Ellen Leys, stafmedewerker van het duurzaamheidsteam van IOK: “Tijdens één van de TransLab K bijeenkomsten kwam iemand zijn composttoilet voorstellen. Dat klonk zó gek voor ons toen. Vandaag hebben muziekfestivals zulke toiletten staan en halen we met grote installaties energie uit compost. We beseften toen niet dat die man een voorloper was.”
Hans Vannuffelen, projectverantwoordelijke in Kamp C: “Wij maakten redelijk vroeg gebruik van deelauto’s. Dan werd er al eens vreemd opgekeken als we weer met een andere wagen toekwamen. Vandaag zit onze eigen auto in een deelsysteem. Het is fijn om te merken dat deelwagens nu niet meer zo vreemd zijn.”
Stefan Eyckerman (Velt): “Ik heb al heel wat bijeenkomsten van TransLab K bijgewoond. Je voelt je er steeds zo welkom en het is altijd reuze interessant. Op de verschillende locaties gaat er telkens een nieuwe wereld voor je open. Het is bijzonder dat er zoiets als TransLab K bestaat én dat het voor iedereen toegankelijk is.”
Het belang van netwerken
Vandaag wordt de lokale afdeling van de fietsersbond al eens uitgenodigd om mee te denken over het mobiliteitsbeleid. Maar netwerken kan ook kleinschaliger, bijvoorbeeld buren die een grasmachine delen. Kruisbestuivingen inspireren, enthousiasmeren en werken aanstekelijk.
Ellen Leys: “Klimaatmakers is daar een mooi voorbeeld van. Gemeentes hebben hun klimaatdoelstellingen, terwijl hun inwoners zelf acties ondernemen. Wij brachten de twee met elkaar in contact, zodat de gemeentes hun inwoners ondersteunen.”
Bram Van Dun, operational manager bij Campina Energie: “Met IOK werken we samen voor renovatiebegeleiding voor particulieren, we inspireren studenten van middelbare en hogescholen, met Stad Turnhout hebben we een samenwerkingsovereenkomst om zonnepanelen te plaatsen op hun gebouwen. Campina is als een spin in een web waarvan de draden trillen. Zo brengen we dingen in beweging.”
Rit Boogaerts (Transitie Mol & Balen): “Ik volg TransLab K al sinds het begin. Met het project Nieuwe Tijden hebben we de krachten gebundeld en alle initiatieven samen gebracht. Dat was een openbaring voor wie ons nog niet kende, zo hebben we nieuwe mensen bereikt. Zoiets spectaculair krijg je als kleine transitiebeweging niet in je eentje gerealiseerd.”
De kracht van verbeelding
Ooit waren zonnepanelen op daken toekomstmuziek. Vandaag worden er zelfs tuinen aangelegd en voedsel verbouwd op onze gebouwen. Ook een strak gazon is niet langer de norm. Kleine acties zoals Maai Mei Niet vormen een vruchtbare bodem voor andere initiatieven.
Wout Baert, coördinator van Fietsberaad Vlaanderen: “We moeten die positieve veranderingen ook benoemen: wat is er veranderd en waarom? Zo zijn we op 10 jaar tijd van 15 naar 20% fietsverkeer en van 50 naar 1000 kilometer fietsautostrades gegaan.”
Ellen Leys: “Voor het thema ontharding zijn we bij TransLab K begonnen met met ontharde en vergroende droombeelden. Daarna kwam het Kempens kampioenschap tegelwippen. Vandaag leggen we tuinstraten aan. Dat is alleen maar mogelijk geworden dankzij die kleine eerste stappen.”
Het gebeurt lokaal, op het veld
De transitie vindt niet plaats achter computerschermen of in vergaderzalen. TransLab K organiseert events op de plekken waar het bruist.
Bas Van der Veken, coördinator van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete: “In de ecologische sector is al lang duidelijk dat dé oplossing uit duizend kleine oplossingen bestaat. Het is hoopgevend om te zien dat in het brede kader van de klimaatverandering acties ontstaan voor vergroening, ontharding, droogte, wateroverlast, co²-reductie enzovoort. Op zich kleine acties, maar neem ze allemaal samen en ze worden wel heel betekenisvol.”
Uitdagingen
De voorbije tien jaar zagen we misschien geen revolutie, maar wel veel beweging. Vergroening en ontharding zijn common sense geworden. In de winkelrekken vinden we fairtrade, bio en vegetarische voeding. De coronacrisis zette het belang van groen voor de gezondheid in de picture. Toch blijven er grote uitdagingen. De term ‘klimaatverandering’ lijkt verbrand. Bij een hittegolf gaat het meer over aanpassen dan over voorkomen. En het debat is erg gepolariseerd.
Bas Van der Veken: “Transitie betekent vernieuwen om van de wereld een betere plek te maken. Daar ga je winnaars bij hebben, maar ook verliezers, zowel individuen als groepen. Denk maar aan de recente landbouwersprotesten. We moeten kritisch blijven kijken naar onszelf en ervoor zorgen dat ook die mensen betrokken worden.”
De kracht van Translab K
Onze opgave voor de komende jaren: verbindend werken, inclusief denken en integraal handelen. “We weten al wat werkt”, zeggen Katrien en Mieke van Avansa Kempen. “Experimenteren en fouten maken, samenwerken en netwerken, verbeelden en tonen hoe het anders kan, focussen op wat er lokaal gebeurt. Met het TransLab K netwerk geven we de ecologische transitie een boost. We verbinden, vertalen en bouwen bruggen.”
Na de keynote volgden de ruim honderd feestvierders een workshop over onder andere het creëren van je eigen oase in je tuin of op je balkon, het maken van heerlijke groentenspreads of hoe we polarisering kunnen counteren. Nadien volgde de afsluiter van de namiddag. De deelnemers gaven antwoord op drie vragen door plaats te nemen in en rond een neergekalkte vierkant en cirkel. Daaruit bleek dat gezondheid en voeding de transitiethema’s zijn die de meeste deelnemers triggerden. Het experiment, het netwerk, het lokale en de verbeelding bleken evenwaardige elementen om de transitie gaande te houden. En op de vraag hoeveel goesting er was om er nog eens tien jaar tegenaan te gaan, volgde enthousiast geroep en een bijna-groepsknuffel.
Karolien Van Mierlo (lid zelfoogsttuin): “TransLab K is een mooi initiatief dat verbindt en dingen in beweging zet, en een houvast in gekke tijden. Je ontmoet hier andere mensen die zich niet laten doen door de negativiteit en hoop hebben voor de toekomst. Bij TransLab K krijg je weer positieve energie.”
